حج ، تعاملات میان فرهنگی و ترویج بیداری اسلامی

یکی از ابزارهای مهم بیداری اسلامی و مؤثرترین آن‌ها، بهره‌گیری از کنگره‌ی عظیم حج ابراهیمی است که هرساله باحضور جمعیت میلیونی مسلمانان از سراسر جهان برگزار می‌شود.مراجعه به تاریخ اسلام بیانگر آن‌ است که حج نقش بسیار فعالی در هویت‌بخشی و بیداری مسلمانان در طول تاریخ داشته است، همواره مدافعان حق و حقیقت تلاش می‌کردند از این بستر عظیمی که خداوند متعال در اختیار آنان قرار داده است برای شناساندن حق و معرفی چهره‌ی واقعی باطل و ستم‌پیشگان عصر خود، استفاده کنند.

حج و بیداری اسلامی

مظلومان و مستضعفان در دوران خلافت ظالمانه‌ی بنی ‏امیّه و بنی عبّاس، در انتظار فرا رسیدن ایّام حجّ می‌ماندند تا بتوانند در محیط أمن مکه و حج، علیه حاکمان زمانشان فریاد بزنند. ابوذر؛ آن انقلابی مدافع حق و ولایت درکنار کعبه فریاد می‏زد و مردم را به حق دعوت و از بنی‌امیّه به شدت انتقاد می‌کرد. امام حسین(ع) در آغاز حرکت و نهضت خود، شهر مکه و اجتماع عظیم حاجیان را انتخاب کرد و اوّلین خطبه‌های حضرت، علیه حکومت یزید در مکّه ایراد شده است. آن حضرت، قبل از حرکت به سوى کربلا، چند ماه در مکه ماند تا حجاج بیایند و ایشان اوضاع سیاسى، اقتصادی و دینی حکومت یزید را براى زائران خانه‌ی خدا بیان کنند و آن‌ها هر یک حامل پیام امام(ع) در میان مردم منطقه خود شوند. بعد از آن بود که امام(ع) به سوى کوفه و کربلا حرکت نمود. در دوره‌های پس از آن حضرت نیز همواره مکه و حج، فرصتی برای دفاع از حق و عدالت و بیداری مسلمانان بوده است. امام صادق(ع) در عرفات خیمه می‏زدند و با معرفی جانشینان بر حق پیامبر(ص) راه مبارزه با انحرافات عقیدتی و دفاع از حق را به دیگران آموزش می‌دادند. «ایّها النّاس رسول اللّه (ص) کان الامام ثمّ على بن ابی طالب ثم الحسن و الحسین ثم على بن الحسین ثم محمد بن على علیهم السلام ثم هَه» اى مردم، رهبر شما پیامبر (ص) بود بعد حضرت على و امام حسن و امام حسین و امام سجاد و امام باقر (علیهم السلام) و فعلاً من هستم. امام باقر(ع) وصیت مى‏کند که ده سال در سرزمین «منا» براى ایشان عزادارى کنند و جنایات حکومت ظالم را که بر امام و اهل‌بیت(علیهم السلام) وارد شده بازگو نمایند. در پایان دوران ظلم ستمگران، در آخرالزمان نیز حضرت ولی عصر(عج) در مکّه ظهور می‌کند و فریاد عدالتخواهی را به سرتاسر جهانِ ظلمت‌زده می‏رساند. برهمین اساس، حضرت امام‌خمینی(ره) فرمود: مکّه باید به خانه‌ی فریاد علیه ستمگران و جبّاران تبدیل شود.

مراسم اعلام انزجار و نفرت و برائت از کفار و مشرکان که هرساله با الهام از قرآن مجید و در سایه‏ی رهبرى امام راحل(ره) و مقام معظم رهبری(دام‌ظله) و بیدارى مردم در مراسم حج ابراهیمی، توسط ایرانیان و با همراهی حاجیان سایر کشورها برگزار می‌شود لبیک به ندای رهبرکبیر انقلاب و در راستای این هدف مقدس می‌با‌شد.

برائت از مشرکین و کنگره حج

این فریادها و اعلام برائت‏ها به حج، ارزش و روح و به مسلمانان حماسه آفرینى و شجاعت مى‏دهد و در دل دشمنان، رعب و وحشت مى‏اندازد. بیداری اسلامی و انقلاب‌های کنونی ملت‌های مسلمان منطقه نیز ریشه در این حماسه و شور و شعور دارد. پیام‌های امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(حفظه الله) به کنگره عظیم حج که هرساله در مراسم پرشور و کوبنده‌ی برائت از مشرکین در صبح روز عرفه به دو زبان فارسی و عربی خوانده و به زبان‌های زنده‌ی دنیا چاپ و توزیع می‌شود، از مؤثرترین عوامل صدور انقلاب اسلامی و بیداری ملت‌های مسلمان منطقه است. امام خمینی(ره) در یکی از این پیام‌ها چنین مرقوم فرمودند: «ای مسلمانان در همه‌ی بلاد و اقطار عالم بپاخیزید! و ای علمای اعلامِ جهان اسلام به داد اسلام و بلاد مسلمین و مسلمانان برسید! و در هر گوشه و کنار همچون ملت ایران و دولت آن و علما و بزرگان این سامان، دست رد به سینه‌ی ستمکاران غرب و شرق زنید و عمال و کارشناسان دروغین و مستشاران نفت‌خوار آنان را از بلاد خود بیرون بریزید و همچون سلحشوران ایران، شهادت را بر ذلت، و شرف اسلام و انسانی را بر رفاه و عیش چند روزه‌ی توأم با خواری و شرمساری ترجیح داده و در میدان نبرد سیاسی و نظامی بر آنان چیره شوید و از هیاهوی تبلیغاتی آنان باک نداشته باشید که خداوند تعالی با شماست «ان تنصروالله ینصرکم و یثبت اقدامکم»

گرچه دشمنان بیرونی انقلاب اسلامی و در رأس آن‌ها آمریکا از اولین روزهای پس از پیروزی مردم ایران، همواره با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین امکانات و تجهیزات به مبارزه با این انقلاب و نظامِ برخاسته از آن پرداختند و اولین هدفشان، مخدوش و بدنام‌ نمودن آن در ذهن مردم سایر کشورها و ایجاد بدبینی نسبت به ایران و مکتب تشیع است. اما خوشبختانه در پرتو فیوضات معنوی حج است که اکثر این تبلیغات خصمانه از بین رفته و سوء برداشت‌های ناشی از تبلیغات دشمن خنثی می‌شود. حج بهترین فرصت برای دفاع از حقانیت شیعه و انقلاب اسلامی است، زیرا از هر زمان دیگری دل‌های زائرین برای پذیرش حق آمادگی بیشتری دارد، شاید به همین جهت باشد که در روایات، تفقه در دین و نقل اخبار ائمه(علیهم السلام) از برکات حج شمرده شده است؛ زیرا در حج، مخاطبین آمادگی بیشتری نسبت به نقل اخبار و روایات ائمه معصوم(علیهم السلام) دارند. امام رضا(ع) ضمن بیان علت تشریع حج فرموده‌اند: «مع ما فیه من التفقه و نقل أخبار الائمه (علیهم السلام) الى کل صقع و ناحیه» «از برکات حج، تفقه در دین و نقل و بیان اخبار ائمه (علیهم‌السلام) به هر منطقه و ناحیه‌ی است« یعنی حج بستری است برای آشنا شدن افراد با وظایفشان، آن هم شناختی عمیق و غیر سطحی.

با اینکه آل سعود به زبان‌های عربی، فارسی، اردو، پشتو، ترکی و... به تبلیغ علیه عقاید حقه شیعه (توسل و شفاعت و...) مشغولند اما خیل عظیم علاقمندان به پیامبر و اهلبیت اطهار(علیهم‌السلام) از اقصی نقاط کشورهای اسلامی برای زیارت ائمه بقیع به این مکان مقدس مشرف می‌شوند و علی‌رغم آن همه تبلیغات گسترده، ازدحام جمعیت مردان، اعم از شیعه و سنی، ایرانی و غیر ایرانی، پیر و جوان و... این فضای مقدس را پر نموده است. شبیه این قضیه در حرم مطهر نبوی/ تکرار می‌شود، مبلغین وهابی که از طلاب و اساتید رابطه العالم الاسلامیه (مدرسه‌ی علمیه‌ی وهابیون در مدینه) هستند تلاش می‌کنند به روش‌های گوناگون و با بحث‌های خصوصی و چهره ‌به‌چهره با مسلمانان کشورهای مختلف اعتقادات آنان را تضعیف نمایند، اما در پرتو معنویت حج هرگز به هدف پلید خودشان نخواهند رسید.  «‌یُرِیدُونَ أَن یُطْفُِواْ نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَ یَأْبىَ اللَّهُ إِلَّا أَن یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکَفِرُون» آن‌ها مى‏خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش کنند ولى خدا جز این نمى‏خواهد که نور خود را کامل کند، هر چند کافران .

حج و بیداری اسلامی در اندیشه امام خمینی (ره)

در حال حاضر اندیشه‌های معمار‌ کبیر انقلاب؛ امام راحل(ره) در دل و جان اندیشمندان، فرهیختگان و علمای جهان نفوذ کرده و سایر ملت‌ها آماده‌ی پذیرش معارف ناب اسلام و تشیع هستند، چنین آمادگی و مسئولیتی، ایجاب می‌کند به نهضت عظیم بیداری اسلامی اهتمام بیشتری داشته باشیم. چنانچه از جمله مسئولیت خطیر دلسوزان امت و روحانیت آگاه و فداکار؛ آگاه‌سازی ملت‌های بپاخواسته از توطئه‌های دشمنان و سلطه‌طلبان است، زیرا همواره مستکبرین تلاش دارند جنبش‌های اسلامی را منحرف و ملت‌ها را از رهبران دینی آنان دور سازند تا بتوانند، نهضت‌ها را از هویت اسلامی خود منحرف نمایند. موسم حج؛ فرصتی است برای تبادل اطلاعات و به نمایش گذاشتن عزت و استقلال جمهوری اسلامی ایران، چنانچه بستر مناسبی برای استفاده از تجربیات مردم سایر کشورها در پیشبرد امواج بیداری اسلامی نیز محسوب می‌شود، از این‌رو است که دولت عربستان تلاش دارد حجاج کشورهای مختلف با زائرین ایرانی ارتباط برقرار نکنند.

مؤلف: عباس سروستانی