مقدمه :

حضرت زینب (س)، دختر امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، یکی از بزرگترین شخصیت‌های تاریخ اسلام است.

او نه تنها در واقعه کربلا نقش مهمی داشت، بلکه در زمینه‌های علمی ، اخلاقی ، عبادی و سیاسی نیز برجسته بود.

او به عنوان یک زن مسلمان، الگویی برای تمام زنان جهان است.

از جمله موضوعاتی که در زندگی حضرت زینب (س) مورد توجه قرار گرفته است، تولد او است.

تولد حضرت زینب (س)، یکی از رویدادهای شاد و مبارک برای اهل بیت (ع) و مسلمانان بود.

حضرت زینب (س)، در روز پنجم جمادی الاول سال پنجم یا ششم هجری قمری در شهر مدینه به دنیا آمدند.

برخی منابع نیز تاریخ تولد او را در روز پنجم جمادی الثانی یا روز پنجم رجب ذکر کرده‌اند. 

محل تولد او، خانه‌ای در محله بنی هاشم بود که امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) در آن زندگی می‌کردند.

این خانه، نزدیک مسجد النبی و قبر پیامبر اسلام (ص) بود و از آن به عنوان بیت النبوة یا بیت الزهرا یاد می‌شد.

نام‌گذاری و معنای نام حضرت زینب (س)

نام‌گذاری حضرت زینب (س)، توسط پیامبر اسلام (ص) صورت گرفت.

بر اساس روایات متعدد، جبرئیل از سوی خداوند متعال این نام را به پیامبر (ص) رسانده است.

پیامبر (ص)، پس از تولد حضرت زینب (س)، او را در آغوش گرفت و نام او را زینب گذاشت.

زینب به معنای «درخت نیکو منظر و خوشبو» یا «زینت و افتخار پدر» است.

این نام، نشان‌ دهنده زیبایی، شکوه، برکت و کرامت حضرت زینب (س) است. 

لقب‌ها و کنیه‌های حضرت زینب (س)

حضرت زینب (س)، به دلیل فضایل و مناقب بسیاری که داشت،

القاب و کنیه‌های متعددی را از سوی خداوند، پیامبر (ص)، امامان (ع) و مردم بهره‌مند شد.

برخی از این القاب و کنیه‌ها عبارتند از:

- عقیله بنی هاشم:

این لقب، به معنای «خردمند و دانا بنی هاشم» است.

این لقب، توسط پیامبر (ص) به حضرت زینب (س) داده شد. [۱۰] این لقب، نشان‌دهنده علم و فهم بالای حضرت زینب (س) است که در زمینه‌های مختلف از جمله تفسیر قرآن، احکام شرعی، اخلاق اسلامی و سخنوری برجسته بود.
- عالمه غیر معلمه:

این لقب، به معنای «دانشمندی که بدون معلم شده است» است. 

این لقب، توسط امام باقر (ع) به حضرت زینب (س) داده شد.

این لقب، نشان‌دهنده آن است که حضرت زینب (س)، علم و معرفت خود را از راه وحی و الهام خداوند و از معصومان (ع) گرفته است
- ام المصائب:

این لقب، به معنای «مادر مصیبت‌ها» است.  این لقب، به دلیل تحمل سختی‌ها و مصیبت‌های فراوانی که حضرت زینب (س) در زندگی دیده است، به او داده شده است. 

از جمله این مصیبت‌ها می‌توان به درگذشت پدربزرگ، مادر، پدر، برادران و فرزندان او، واقعه کربلا و اسارت در کوفه و شام اشاره کرد.
- شریکة الحسین:

این لقب، به معنای «همراه و یار امام حسین (ع)» است.

این لقب، به دلیل حضور و حمایت حضرت زینب (س) از برادرش امام حسین (ع) در قیام عاشورا و پس از آن، به او داده شده است.

حضرت زینب (س)، در کنار امام حسین (ع)، نقش مهمی در انتقال پیام و اهداف قیام عاشورا به مردم داشت.

نام برادران حضرت زینب
امام حسن (ع) و امام حسین (ع) برادران حضرت زینب (س) هستند که بعد از وفات مادرشان حضرت فاطمه زهرا (س) و ازدواج حضرت علی (ع) با ام‌البنین، حضرت ابوالفضل العباس (ع)، عثمان، جعفر و عبداله نیز برادران ایشان می‌شوند.

همسر حضرت زینب (س)
ایشان با پسر عموی خود، عبداللَّه بن جعفر ازدواج کرد که بنا بر روایات تاریخ ایشان در سال هفدهم هجری قمری ازدواج کردند.

حضرت زینب (س) به چه معروف بود؟
حضرت زینب (س) که زینب کبری نیز نامیده می‌شوند در زندگی خود وفات پدربزرگش حضرت محمد (ص)، بیماری و به شهادت رسیدن مادرش فاطمه زهرا (س)، شهادت پدرش امام علی (ع)، شهادت برادرش امام حسن مجتبی (ع)، واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) و بسیاری از بستگانش، همچنین به اسارت رفتن در کوفه و شام را تجربه کرد که به دلیل تحمل این سختی‌های بسیار به ام المصائب معروف است. ایشان همچنین به دلیل فداکاری و قهرمانی در واقعه کربلا، در بین شیعیان به لقب قهرمان کربلا نیز شناخته می‌شود.

نام اعضای خانواده حضرت زینب (س)
در برخی منابع ذکر شده است حضرت زینب (س) و همسرش عبدالله صاحب یک دختر به نام ام‌کلثوم و چهار پسر به نام‌های علی، عون، عباس و محمد بودند که عون و محمد در واقعه کربلا به شهادت رسیدند.

القاب حضرت زینب (س)
برای ایشان القاب فراوانی همانند عقیله بنی‌هاشم، عارفه، فاضله، عابده آل علی، امینةاللّه، نائبةالحسین، شریکة الشهدا، شریکةالحسین، عالِمه غیر معلَّمه، موثّقه، کامله، معصومه صغری، نائبةالزهرا، عقیلة النساء، بلیغه و فصیحه نقل شده است. همچنین کنیه ایشان، ام الحسن و ام‌کلثوم است.

حضرت زینب (س) در عاشورا
حضرت زینب (س) در واقعه کربلا به همراه برادران، فرزندان و یاران امام حسین (ع) حضور داشت و پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش، به همراه دیگر بازماندگان اسیر شد و به شام رفت. در طول واقعه عاشورا نقش فداکاری‌های عظیم حضرت زینب (س) بسیار مؤثر بود. ایشان در واقعه عاشورا غم از دست دادن برادران و بستگانش را تحمل کرد. حضرت زینب (س) پس از عاشورا و در اسارت از امام سجاد (ع) مراقبت کرد و به دلیل مریضی ایشان، ریاست قافله اسرا را برعهده داشت و در کاخ یزید با خطبه‌ای از خود و امام حسین (ع) دفاع کرد.

خطبه حضرت زینب (س)
پس از عاشورا و ورود اسیران به کوفه حضرت زینب (س) در حضور یزید برای حاضران خطبه‌ای خواند به طوری که همه حضار را شگفت زده کرد. ایشان خطبه خود را با حمد خدا و درود بر پیامبر (ص) و آیه‌ای از قرآن درباره بدکاران شروع کرد و با استناد به آیه‌ای درباره سنت الهی مهلت دادن به ستمکاران، به سرزنش یزید در ستم بر اهل بیت امام حسین (ع) و گرداندن آنها در شهرها پرداخت و علت این برخورد زشت یزید را کینه او از جنگ بدر دانست. ایشان در ادامه فرجام بد یزید را یادآور شد و قاتلان و ستمکاران واقعه کربلا را نفرین کرد و در پایان با اشاره به اختصاص یافتن اهل بیت به وحی و نبوت، تلاش یزید برای محو یاد آنان را بی نتیجه دانست. این سخنرانی یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین خطبه‌ها در دفاع از حقانیت حسین بن علی (ع) است.

ویژگی‌های حضرت زینب (س)
عبادت
صبر و استقامت
علم و سخنوری
تعلیم و تفسیر قرآن ‎
مقام وصایت و نیابت

سن حضرت زینب (س)
در منابع مختلف سن حضرت زینب (س) در هنگام وفات ایشان، ۵۶ سال گفته شده است.

وفات حضرت زینب (س)
حضرت زینب (س) در سن ۵۶ سالگی از دنیا رفت. در مورد تاریخ وفات ایشان اختلاف نظر وجود دارد ولی در بیشتر منابع گفته شده است که ایشان در روز ۱۵ رجب سال ۶۲ هجری قمری وفات کرده است. در برخی منابع نیز تاریخ وفات ایشان ۱۴ رجب سال ۶۲ هجری ذکر شده است.