و توشه برگیرید ، تأملی در منطق قرآن دربارۀ غایت حج
«توشه»، سفر را تداعی می‌کند. وقتی توصیه می‌شود: زاد و توشه فراهم کنید، معلوم می‌شود که سفر و حرکتی در پیش است.
«توشه»، سفر را تداعی می‌کند. وقتی توصیه می‌شود: زاد و توشه فراهم کنید، معلوم می‌شود که سفر و حرکتی در پیش است. خداوند در آیه 197 سورۀ مبارک بقره که دربارۀ حج است می‌فرماید:
... تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوى وَ اتَّقُونِ یا أُولِی الْأَلْباب
... توشه برگیرید که بهترین توشه تقواست و ای خردمندان از من پروا کنید.
بهترین توشه حج
از آنجایی که حج یک اردوی فرهنگی واجب است، برای حاجی بعد از حج، راهی نو به‌سوی کمال و قرب الهی باز می‌شود که توشۀ آن راه، تقواست که این تقوا، حاصل تمرین‌ها و مناسک این اردوی فرهنگی است.
در احادیث، علامت قبولی حج، ترک گناهان سابق بیان شده است (نک: الجعفریات ص 66) که معنای تقوا نیز همین مفهوم است، زیرا تقوا بدان معناست که انسان خود را ازآنچه دین در زندگی معین کرده و خطا، گناه، پلیدی و زشتی شناخته‌شده، حفظ و صیانت کند و مرتکب آن نشود. (مرتضی مطهری، ده گفتار، ص 7)
همچنین در آیه سی‌و هفتم سورۀ مبارک حج، درباره قربانی‌کردن که یکی از اعمال حج است می‌فرماید:
لَنْ یَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لکِنْ یَنالُهُ التَّقْوى مِنْکُمْ
هرگز گوشت و خون آنها به خدا نخواهد رسید ولیکن تقوای شماست که به او میرسد ...
در آیۀ 200 سورۀ بقره می‌فرماید:
فَإِذا قَضَیْتُمْ مَناسِکَکُمْ فَاذْکُرُوا اللَّهَ
و چون اعمال خود را به انجام رساندید، خدا را یاد کنید ...
از آیه استفاده می‌شود که بعد از اتمام مناسک و نورانی شدن به نور حج، نباید خیال کرد که کار تمام‌شده، بلکه فصلی نو در ذکر و یاد خدا آغاز شده است.
از این آیات نتیجه گرفته می‌شود که وراى مناسک دین، اهداف والاترى وجود دارد و مناسک، آثاری معنوى دارد و آن آثار معنوى است که انسان‌ها را به خدا نزدیک می‌کند و اثر معنوی مناسک حج تقواست. هدف آن است که جامعه با پیمودن مدارج تقوا در مسیر یک جامعۀ الهی قرار گیرید.
برگرفته و برداشتی از تفاسیر المیزان، پرتوی از قرآن، نمونه و نور
مؤلف: مرتضی عباسی