آگاهی از اهداف حج
آشنایى با اهداف حج، موجب مىشود تا حاجى براى دستیابى به آنها، معلومات و دانستنىهاى مورد نیاز این سفر را به خوبى فرا گیرد و با آگاهى کامل در این مسیر قدم بگذارد.
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در سخنرانى مهم روز غدیر از مردم خواستند تا با آگاهى و بصیرت کامل به حج روند و از این اماکن مقدس جز با توبه و رها شدن از گناه باز نگردند:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله فِی خُطْبَتِهِ فِی الْغَدِیرِ: «مَعَاشِرَ النَّاسِ! حُجُّوا الْبَیْتَ بِکَمَالِ الدِّینِ وَ التَّفَقُّهِ وَ لاتَنْصَرِفُوا عَنِ الْمَشَاهِدِ إِلاّ بِتَوْبَةٍ وَ إِقْلاعٍ».1
برخى از اهداف حج که در روایات آمده عبارت‌اند از:
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: طواف خانه خدا و سعى میان صفا و مروه و رمى جمرات، براى برپایى و اقامۀ یاد خدا وضع شده است.»2
على علیه‌السلام فرمود: «... خداوند حج را نشانۀ تواضع مردم دربرابر عظمت خود و... پرچم افراشتۀ اسلام و پناهگاه امن پناهجویان قرار داده است.»3
و نیز فرمود: «... خداوند حج را وسیلۀ دستیابى به رحمت خود و رسیدن به بهشت و موجب آمرزش و امتحان مردم، و زدودن کبر از دلها و ایجاد تواضع و فروتنى در درون جان آنان، قرار داد».4 امام رضا علیه‌السلام بخشى از فلسفۀ حج را، جداشدن از سنگ‌دلى، خسّت و زبونى نفس، ناامیدى، بازداشتن نفس از فساد و بازیابى حقوق شمردهاند و امام صادق علیه‌السلام آن را براى شناخت بیشتر مسلمانان از یکدیگر، بهرههاى تجارى، شناخت نشانهها و آثار رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله دانستهاند و...6
طبیعى است که این اهداف تنها با دانستن احکام و مناسک حج قابل دستیابى نیست، از اینرو حاجى باید از ماهها پیش از حج، با مطالعۀ کتب و انجام یکسلسله تمرینات جسمى و روحى، خود را براى دستیابى به این اهداف آماده نماید و تنها به شرکت در چند جلسه محدود که معمولاً کاروانها برگزار مىکنند بسنده نکند.
امام صادق علیه‌السلام به عیسى بن أبى منصور فرمودند:
«یَا عِیسی إِنِّی أُحِبُّ أَنْ یَرَاکَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیمَا بَیْنَ الْحَجِّ إِلَى الْحَجِّ وَ أَنْتَ تَتَهَیَّأُ لِلْحَجِّ».7
«اى عیسى، من دوست مىدارم که خداوند عزوجل در فاصلۀ بین دو حج، تو را در حال آماده شدن براى حج بعد ببیند.»
برخى از اطلاعات موردنیاز و ضرورى این سفر عبارت‌اند از:
1. آشنایی با احکام عمومى از قبیل وضو، غسل، تیمم، طهارات، نجاسات و...؛
2. آشنایی با مناسک حج و اسرار و معارف آن؛
3. تاریخ اسلام و شناخت اماکن و آثار اسلامى موجود در حرمین شریفین؛
4. آداب و اخلاق سفر حج و آداب معاشرت با هم‌وطنان و نیز دیگر مسلمانان شرکتکننده در حج؛
5. آشنایى با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و ائمۀ معصومین علیهم‌السلام و سیرۀ علمى و عملى آنان؛
6. آشنایى با عقاید تشیع، بهمنظور معرفى مذهب و فرهنگ اهلبیت علیهم‌السلام به دیگران؛
7. شناخت مفهوم زیارت، آداب سخن گفتن با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله
و ائمه علیهم‌السلام، مضامین زیارتنامهها و....
8. آشنایى با مذاهب اسلامى، اعتقادات و مسائل فقهى آنها، براى پیشگیرى از هرگونه برخورد و ایجاد تفرقه در صفوف مسلمانان؛
9. آشنایی به یکى از زبانهاى زنده دنیا و مهمترین آنها زبان عربى، براى ایجاد ارتباط با دیگر مسلمانان؛
10. دستیابى به آگاهىهاى بهداشتى و اجرایى؛
11. شناخت کشور عربستان و قوانین و مقررات حاکم بر آن کشور.
منابع:
1.الحج و العمرة فى القرآن و السنة، ص٢۵٧، ح٧١٨.
2.سنن ابىداوود، ج٢، ص١٧٩، ح١٨٨.
3.نهج البلاغه، خطبه١.
4.کافى، ج۴، ص١٩٩، ح٢.
5.علل الشرایع، ص ۴٠۴.
6.همان، ص ۴٠۵.
7.کافى، ج۴، ص٢٨١،ح١.
8.سایت مدیریت تأمین محصولات فرهنگی بعثه mb.hajj.ir
برگرفته از «درسنامۀ آداب سفرحج»، با اندکی تغییر حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعلی قاضی‌عسکر
